بر اساس آمارهای رسمی منتشر شده بین سال‌های 1992 تا 2010 در کشور آمریکا، از هر 6 حادثه‌ای که در کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولیدی اتفاق می‌افتد؛ یک مورد مربوط به ماشین‌های حمل بار است. به طور میانگین هر ساله 11 درصد از ماشین‌های حمل بار مشغول به کار دچار حادثه می‌شوند. از این رو در هنگام کار با این ماشین‌ها، قوانین و دستورالعمل‌های ایمنی کار با لیفتراک را باید رعایت کرد. با رعایت این نکات ایمنی می‌توان تا 70 درصد از بروز مشکلات مربوط به این ماشین‌ها جلوگیری کرد. بنابراین رعایت نکات ایمنی کار با آن‌ها از مهم‌ترین موارد در یک کارخانه به شمار می‌رود. به همین منظور در این مقاله سعی شده است به بررسی موارد ایمنی کار با ماشین‌های حمل بار پرداخته شود.
ماشین لیفتراک چیست؟
ماشینی است که دارای یک دکل، شاخک و دیگر ملحقات است و بر حسب نوع جابجایی و حمل‌و‌نقل‌هایی که انجام می‌دهد در طرح‌ها و ظرفیت‌های مختلفی تولید می‌شود. این ماشین‌ها متناسب با کار و ویژگی‌های محیط، سوخت‌های فسیلی، گاز یا برق مصرف می‌کنند. ملحقات آن‌ها شامل کلیه تجهیزاتی است که توسط شرکت سازنده این دستگاه تولید می‌شود.ه
این تجهیزات بر طبق استانداردهای بین‌الملی جهت حمل و جابجايي بارهای خاصی به دکل یا شاخک افزوده خواهد شد. نوع دیگری از این تجهیزات به عنوان تجهیزات کنترلی ساخته می‌شوند که شامل گیج‌ها، کنترل‌کننده ها و نشانگر سرعت است. به وسیله این تجهیزات کنترلی عملیات کنترل صورت می‌گیرد.
همانطور که می‌دانید این ماشین مدل‌های مختلفی از جمله لیفتراک برقی، دیزلی و گازسوز دارد. همچین این ماشین مدل دستی به نام جک پالت نیز دارد.
نکات ایمنی یا مقررات عمومی ۱
همانطور که گفته شد، شرایط و نحوه کار با این ماشین شامل یک سری دستورالعمل‌های ایمنی است. از مهم‌ترین موارد ایمنی که به صورت مقررات عمومی بیان شده است؛ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- دادن آموزش‌های تخصصی به رانندگان
- استفاده از وسایل حفاظت شخصی در هنگام کار توسط راننده
- خودداری از حمل‌ونقل و جابجایی افراد متفرقه و کارگران توسط این ماشین‌ها
- بسته‌بندی کامل و ایمن بار قرار گرفته بر روی ماشین
- چیدمان مرتب و منظم بارها
- مشخص کردن مسیر حرکت توسط خطوط و نقاط رنگی
- عبور و مرور در مسیر و خطوط ویژه
- توجه به علائم تابلوهای راهنما و هشدار دهنده در مسیر عبور
- رانندگی با سرعت مطمئنه برای این ماشین‌ها
- بستن کمربند ایمنی توسط راننده
- ممنوع بودن تردد و رفت و آمد کارگران و همچنین افراد متفرقه در محدوده حرکت این ماشین
- مشخص و قابل رویت بودن درهای خروجی کانال‌ها، موانع، ستون‌ها و دیگر حفاظ‌های موجود در محوطه حرکت آن
- متمایز بودن رنگ بدنه آن از دیگر تجهیزات و وسایل موجود در کارخانه
- ممنوع بودن توقف این ماشین در مقابل تأسیسات برق، گاز، آتش‌نشانی، آسانسور، پله‌های اضطراری و همچنین تجهیزات امدادی
- خودداری از خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن و صحبت با تلفن همراه در هنگام رانندگی
- ممنوع بودن مصرف داروهای خواب‌آور و نیز انجام حرکات ناموزون در هنگام کار با ماشین
دستورالعمل‌های ایمنی یا مقررات عمومی 2
مقررات عمومی 2، مجموعه‌ی دیگری از مقررات است که لازم است در رابطه با استفاده از این دستگاه رعایت کرد. در این قسمت نیز به ذکر برخی دیگر از موارد ایمنی کار با لیفتراک یا به عبارتی مقررات عمومی 2 پرداخته خواهد شد.
- مسطح بودن و استحکام بالای منطقه عملیات به طوری که بدون کوچک‌ترین لغزندگی باشد.
- جلوگیری از حمل و جابجايي بارهای با طول و حجم بزرگ به دلیل نوسانات زیاد
- ممنوع بودن استفاده از دو یا چند ماشین برای حمل یک بار بزرگ و حجیم
- ممنوع بودن بارگذاری بیش از ظرفیت ماشین بر روی آن
- خودداری از قرار دادن شیء یا وزنه‌هایی در عقب ماشین جهت ایجاد تعادل
- بازدید و بررسی کل قسمت‌های ماشین قبل از شروع به کار
- دارا بودن پرونده‌ای حاوی دستورالعمل‌های نحوه کار با ماشین حمل بار منتشر شده از سوی شرکت سازنده
- جلوگیری از رانندگی با دست‌های خیس، روغنی یا لغزنده
- قرار نگرفتن اعضای بدن راننده یا کارگران در هنگام بارگیری در بین قطعات متحرک
- مجهز بودن ماشین به اتاقک مخصوص راننده، کمربند ایمنی، چراغ‌های هشداردهنده، آژیر، بوق، آینه بغل و تجهیزات کنترلی
- خودداری از حمل کارگران با استفاده از شاخک‌ها یا پالت
دستورالعمل‌های ایمنی به صورت تخصصی یا مقررات تخصصی 1
در مطالب بالا به توضیح یک سری از موارد ایمنی عمومی کار با این ماشین پرداخته شد. در این بخش نیز به مهم‌ترین مقررات تخصصی کار با آن اشاره خواهد شد. این موارد به شرح زیر است:
- پرهیز از هل دادن شاخک‌ها به جلو جهت جابجايي بار
- اجتناب از ترمز ناگهانی به هنگام تخلیه بار
- دادن آموزش‌های تخصصی به راننده در زمینه نحوه استفاده از ملحقات و تجهیزات
- آگاهی راننده از مقدار حجم، وزن و مرکز ثقل بار حمل شده
- پرهیز از استفاده از تجهیزات و دیگر وسایل به عنوان نردبان یا پله
- بازرسی فنی از قسمت‌های مختلف و تجهیزات کنترلی، سوابق بازرسی‌های فنی و زمان تعمیرات قبلی ماشین
- مکلف بودن کارفرما به در اختیار گذاشتن ماشین و تجهیزات سالم، مطمئن و متناسب با نوع کارگاه یا کارخانه تولیدی
تخصصی‌ترین نکات ایمنی یا مقررات تخصصی 2
در این قسمت به معرفی دیگر موارد تخصصی ایمنی کار با ماشین حمل بار پرداخته شده است. بنابراین برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، این بخش را تا پایان دنبال کنید.
- قرار دادن شاخک‌ها بر روی زمین و کشیدن ترمز دستی قبل از ترک ماشین
- خاموش کردن موتور و کلید قطع و وصل آن قبل از پیاده شدن ازماشین
- استفاده از دنده عقب در سطوح شیب‌دار سرازیری به منظور جلوگیری از سقوط ماشین
- مشخص کردن مرکز تعادل هنگام حمل بارهای نامتوازن به طوری که این مرکز در وسط شاخک‌ها قرار بگیرد.
- استفاده از وسایل حفاظت شخصی در هنگام تعویض شارژ سیلندر گاز ماشین
- ممنوع بودن انجام تعمیرات و عملیات جوشکاری بر بدنه، شاخک‌ها و ملحقات ماشین در هنگام ایجاد ترک‌های سطحی بر روی آن‌ها مگر با نظارت شرکت تولید کننده
- ممنوع بودن استفاده از ماشین‌های احتراقی در مکان‌های سربسته بدون سیستم تهویه هوا
- استفاده از پالت‌های متناسب با نوع، جنس و حجم بار به منظور حمل و نقل بارهایی که ایستایی کامل بر روی شاخک‌ها ندارند.
- ملزم بودن ایجاد زاویه منفی دکل بر روی شاخک‌ها جهت جلوگیری از سقوط احتمالی بار
- اطمینان از بسته بودن شیر گاز سیلندر ماشین از نوع گازی، در هنگام خاموش بودن آن
- تعویض کپسول‌های گاز مدل‌های گازی در هنگام خاموش بودن و همچنین انجام این فرآیند در فضای باز تحت نظارت فرد متخصص به منظور جلوگیری از احتراق و آتش‌سوزی
سایر مقررات یا نکات ایمنی
در این بخش به توضیح مختصری از نکات ایمنی کلی در رابطه با این ماشین اشاره شده است. این موارد عبارت است از:
- رعایت شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های شرکت سازنده ماشین
- نصب مشخصات فنی توسط لوحی فلزی بر روی بدنه ماشین
- ایفای مسئولیت رعایت تمام اصول و قواعد ایمنی توسط سرپرست کارگاه
- اخذ تأییدیه رسمی از سازمان بازرسی فنی یا مراکز معتبر تحت نظارت وزارت کار و امور اجتماعی
جمع بندی
لیفتراک یکی از انواع تجهیزات مورد استفاده در کارخانه‌های تولیدی جهت حمل و جابجايي محصولات و مواد اولیه است. این ماشین از یک سری قطعات، اجزا و تجهیزات کنترلی ساخته شده است. در این مقاله به دستورالعمل‌های ایمنی کار با ماشین الات حمل بار به صورت تخصصی و عمومی اشاره شد. با رعایت نکات ایمنی کار با این ماشین‌ها، تا حدود زیادی از حوادث و اتفاقات ناگوار حاصل از این ماشین جلوگیری به عمل می‌آید. بنابراین یک راننده در درجه اول باید با موارد ایمنی کار با لیفتراک آشنایی داشته باشد سپس شروع به فعالیت در این زمینه کند.