یکی از تجهیزات کاربردی در کارخانه‌های تولیدی، لیفتراک است. از این تجهیزات در جابه‌جایی محصولات تولیدی در انبارها و رساندن مواد اولیه به خط تولید استفاده می‌شود. ماشین‌های forklift دارای انواع و اقسام مختلفی هستند. یک نکته مهم در مورد انواع ماشین‌های فورک لیفت، مرکز ثقل آن‌ها است. زیرا مرکز ثقل فورک لیفت بر میزان تعادل و پایداری آن‌ها و همچنین کاهش حوادث ناشی از واژگونی آن‌ها تأثیرگذار است. اگر می‌خواهید در مورد مرکز ثقل فورک لیفت بیشتر بدانید، خواندن این مقاله را از دست ندهید. ما در این مقاله به تعریف مرکز ثقل forklift و نیز بررسی آن‌ها پرداخته‌ایم.
منظور از مرکز ثقل فورک لیفت چیست؟
برای این که مفهوم مرکز ثقل فورک لیفت را بهتر درک کنید، ابتدا لازم است مثلث پایداری در آن‌ها را بشناسید. به طور کلی در این ماشین‌ها یک مثلث پایداری تعریف شده است که سه گوشه آن شامل یک نقطه محوری در عقب دستگاه، چرخ جلویی در سمت چپ و گوشه سوم چرخ سمت راستی است. مرکز ثقل باید در این مثلث قرار بگیرد که باعث ایجاد تعادل و پایداری در دستگاه می‌شود.
اگر مرکز ثقل forklift را به خارج از مثلث انتقال دهند، فورک لیفت دارای بار، واژگون خواهد شد. با بارگیری یا بالا بردن شاخک‌ها و نیز ترمز کردن دستگاه، مرکز ثقل جابه‌جا می‌شود و به سمت عقب حرکت خواهد کرد. در هنگام دور زدن دستگاه و همچنین حرکت دکل به اطراف، مرکز ثقل نیز جابه‌جا می‌شود. در واقع همواره باید در بار قابل حمل و خود دستگاه فورک لیفت، نوعی تعادل برقرار باشد.
عوامل تأثیرگذار بر مرکز ثقل
چندین عامل بر مرکز ثقل فورک لیفت‌ها تأثیرگذار است. از مهم‌ترین عوامل مؤثر در آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
میانگین وزن فورک لیفت
وزن خود فورک لیفت‌ها در تعادل مرکز ثقل بسیار مؤثر است. اگر forklift را به صورت یک الاکلنگ در نظر بگیرید قسمت عقب فورک لیفت باید سنگین‌تر از بار قابل حمل باشد. در صورتی که وزن بار بیشتر از وزن دستگاه یا سنگین‌تر از آن باشد، خطر واژگونی برای دستگاه وجود دارد. به همین منظور در قسمت عقبی دستگاه از وزنه تعادلی استفاده می‌شود. در فورک لیفت‌های برقی وظیفه وزنه تعادلی را باتری روی دستگاه انجام می‌دهد.
تعادل بار قابل حمل
یکی دیگر از عوامل مؤثر در مرکز ثقل forklift، تعادل بار مورد نظر است. به عنوان مثال اگر بار 1400 میلی‌متر طول داشته باشد، باید طوری روی میله قرار بگیرد که مرکز ثقل فورک لیفت در 700 میلی‌متری آن باشد. اگر بارها دارای مرکز تعادل نباشند و دارای پراکندگی انباشتگی باشند بار به سمتی که ثقل بیشتری دارد جابه‌جا می‌شود و در نتیجه باعث واژگونی دستگاه خواهد شد. معمولا برای بارهای غیر یکنواخت از پالت یا جعبه‌های استاندارد استفاده می‌شود تا نوعی تعادل در مرکز انباشتگی بار ایجاد شود.
ارتفاع بالابری فورک لیفت
ارتفاعی که بار توسط دکل‌ها بلند می‌شود بر روی مرکز ثقل فورک لیفت تأثیرگذار است. به عبارتی دیگر، هنگامی که بار بلند می‌شود هرمی تشکیل خواهد شد. هر چقدر که بار بالاتر رود ارتفاع این هرم نیز بیشتر خواهد شد و با پایین آمدن بار، ارتفاع هرم نیز کمتر می‌شود. با بالا رفتن ارتفاع هرم، ناپایداری در مرکز ثقل نیز ایجاد می‌شود. نکته حائز اهمیت در مورد ارتفاع بالابری فورک لیفت در هنگام بارگیری و تخلیه بار این است که باید کاملاً ثابت شوند و از جابه‌جایی بار در حین حرکت جدا خودداری شود.
اگر قصد دارید بار را در ارتفاع تخلیه کنید به منظور جلوگیری از واژگونی و ناپایداری، دکل را به سمت عقب هل دهید یا آن را به طور عمود نگه دارید. در صورتی که دکل به سمت جلو حرکت کند، باعث ناپایداری در مرکز ثقل خواهد شد و در نتیجه دستگاه را واژگون می‌کند.
سرعت فورک لیفت
یکی دیگر از عوامل مؤثر بر مرکز ثقل forklift، سرعت حرکت دستگاه است. استفاده از سرعت‌های غیرمجاز باعث بی ثباتی و تغییر مکان مرکز ثقل فورک لیفت خواهد شد. در سرعت‌های بالا، ظرفیت بار مورد نظر بیشتر می‌شود و در نتیجه سبب تغییر مکان مرکز ثقل فورک لیفت می‌شود.
عوامل مؤثر در خارج شدن مرکز ثقل از stability traingle
هنگامی که شاخک‌ها در ارتفاع قرار گرفته و بار بر روی آن‌ها قرار می‌گیرد عواملی باعث خارج شدن مرکز ثقل از stability traingle خواهد شد. این عوامل عبارتند از:
- زمانی که برای برداشتن بار از نوک شاخک‌ها استفاده می‌شود.
- هنگامی که بار به سمت جلو سوق داده می‌شود.
- زمانی که بار بسیار عریض باشد.
- هنگامی که سرعت فورک لیفت مرکز ثقل را جابه‌جا می‌کند.
- زمانی که بار هنگام بالا رفتن به سمت عقب کج می‌شود.
جمع‌بندی
همان طور که گفته شد ماشین‌های فورک لیفت، جزء ابزارهای کاربردی و اساسی جهت حمل و نقل مواد اولیه و محصولات تولیدی در کارخانه‌ها محسوب می‌شوند. بنابراین محافظت و نگهداری از فورک لیفت در حین حمل بار بسیار مهم است. برای جلوگیری از واژگونی این ماشین باید مرکز ثقل فورک لیفت را شناسایی کرد تا در هنگام بارگیری بارها به طور متعادل بر روی آن قرار گیرند. در این ماشین‌ها نوعی مثلث پایداری تعریف شده است که مرکز ثقل فورک لیفت درون آن قرار دارد. در صورتی که شرایطی پیش آید و مرکز ثقل از درون مثلث نامبرده خارج شود، باعث واژگونی ماشین خواهد شد. اضلاع مثلث پایداری شامل فواصل بین نقطه محوری در عقب و دو چرخ جلویی است.